Zegswijzen met "afstand"

[Basler Biker]

Na het lijstje met "hand", hier eentje over "afstand":

1. Iets van de hand doen

• Correcte vorm: [Afstand doen van iets]
• Betekenis:
  • Vrijwillig of gedwongen eigendom opgeven (zonder specifieke methode).
  • Voorbeelden:
  • "Hij deed afstand van zijn erfrecht." (formeel, juridisch)
  • "Ze deed haar oude boeken van de hand." (minder formeel)

2. Afstand doen van iets

• Betekenis:
  • Het opgeven van een recht, bezit of claim, niet per se fysiek overdragen.
  • Methoden kunnen zijn:
  • Schenken, verkopen, wegwerpen, recyclen, maar ook juridisch (bv. rechten overdragen).
  • Voorbeeld:
  • "De koning deed afstand van de troon." (geen fysieke handeling)
  • "Door de troonafstand kon de eerste rechthebbende op de titel aan de macht komen"

3. Afstand nemen van iets

• Betekenis:
  • Emotioneel of mentaal loslaten (geen fysieke handeling).
  • Voorbeeld:
  • "Ze nam afstand van haar verleden."

4. Afstand houden

• Betekenis:
  • Fysieke afstand bewaren (letterlijk of figuurlijk).
  • Voorbeeld:
  • "Houd afstand van die gevaarlijke machine." (fysiek)
  • "Hij houdt emotioneel afstand." (figuurlijk)

5. Afstand bewaren

• Betekenis:
  • Neutraal of terughoudend blijven, niet betrokken raken.
  • Voorbeeld:
  • "De overheid bewaart afstand van het conflict."

---

Opgelet

1. "Afstand doen" impliceert niet per se een fysieke overdracht (bv. troonsafstand).
2. "Van de hand doen" is informeler en vaak concreter (bv. spullen verkopen).
3. "Afstand nemen" gaat vrijwel altijd over mentaal/emotioneel loslaten.
4. "Afstand houden/bewaren" kan zowel fysiek als figuurlijk zijn.

Voorbeeldzinnen ter verduidelijking:

• "Hij deed afstand van zijn auto." → Formeel (bv. bij verkoop).
• "Hij deed zijn auto van de hand." → Informeler (focus op fysieke overdracht).

Nog een laatste mini-tip om het perfect te onthouden:

• "Afstand doen" = voor rechten/bezit (vaak formeel).
• "Van de hand doen" = voor spullen (meer alledaags).
• "Afstand nemen" = mentaal loslaten.

---

Het woord "afstand" is een veelzijdig begrip in het Nederlands, met zowel letterlijke als figuurlijke betekenissen. Hier is een uitgebreid overzicht met extra nuances, voorbeelden en weetjes:

---

1. Letterlijke betekenissen (fysieke afstand)

• Ruimtelijke afstand:
  • "De afstand tussen Amsterdam en Parijs is ongeveer 500 km."
  • Ook in wetenschap: "lichtjaar als astronomische afstand".
• Tijdsafstand:
  • "De afstand tussen de twee gebeurtenissen was slechts een uur."

---

2. Figuurlijke betekenissen

• Emotionele afstand:
  • "Er was plots een grote afstand tussen hen ontstaan." (gevoel van vervreemding)
• Sociale afstand:
  • "Ze bewaarde afstand tijdens de vergadering." (terughoudendheid)
• Morele afstand:
  • "Hij nam afstand van de uitspraken van zijn partij." (afkeuring)

---

3. Vaste uitdrukkingen en spreekwoorden

• Op afstand blijven/houden:
  • "De hond houdt zich op afstand van vreemden."
• Van een afstandje:
  • "Van een afstandje leek het op goud, maar het was nep." (figuurlijk: oppervlakkig bekijken)
• Afstandelijk gedrag:
  • "Haar afstandelijke houding maakte contact moeilijk." (koel, niet betrokken)

---

4. Technische/juridische termen

• Afstand doen van erfrecht:
  • Formeel juridisch proces (bv. notariële akte).
• Minimumafstand (verkeer, ecologie):
  • "Houd 1,5 meter afstand bij het inhalen op de fiets."

---

5. Etymologisch weetje

• Komt van het Oudnederlandse "afstand" (loslaten), verwant aan Duits "Abstand".
• De kernbetekenis is altijd "ergens vandaan blijven", zowel fysiek als mentaal.

---

6. Creatief gebruik in taal

• Poëtisch:

"De afstand tussen droom en daad is eenzaam als de zee." (naar Martinus Nijhoff)

• Ironisch:
  "Nog geen meter afstand genomen, of hij vergat me al."

---

7. Fouten om te vermijden

• "Ik doe afstand van mijn vrienden." → Fout! Gebruik: "Ik neem afstand van..." (mentaal).
• "Ik doe afstand van mijn eigendom." → Goed (formeel opgeven).

---

[Basler Biker]

Er zijn verschillende Nederlandse uitdrukkingen waarin "afstand" figuurlijk wordt gebruikt om aan te geven dat iets of iemand veel beter, slechter, groter of anders is dan de rest.
Hier zijn een paar voorbeelden:

1. "Met afstand de beste/slechtste/grootste"

• "Hij is met afstand de snelste loper van het team."
• "Dat was met afstand de saaiste film die ik ooit heb gezien."
  (Benadrukt dat iets veruit beter/slechter is dan de rest.)

2. "Op afstand volgen"

• "Ze volgde het nieuws over de verkiezingen op afstand."
  (Figuurlijk: met weinig betrokkenheid of oppervlakkig volgen.)

3. "Op veilige afstand blijven"

• "Hij houdt van risico’s, maar zij blijft liever op veilige afstand."
  (Niet letterlijk over meters, maar bijvoorbeeld emotioneel of financieel afstand houden.)

4. "Afstand nemen (van iets/iemand)"

• "Na de ruzie nam hij afstand van zijn collega’s."
  (Figuurlijk: zich emotioneel of mentaal terugtrekken.)

5. "Afstand doen van iets"

• "Hij deed afstand van zijn erfenis."
  (Vrijwillig iets opgeven, vaak formeel.)

6. "Van op een afstand"

• "Ze bewonderden het schilderij eerst vanop een afstand, nadien bekeek ze de details."
• Ook gebruikt in de zin van "als een buitenstaander", als een niet-kenner, gewoon als toeschouwer.
  (Letterlijk én figuurlijk: even van een afstand bekijken voordat je erin duikt.)

7. "De afstand overbruggen"

• "Ze probeerden de culturele afstand tussen de twee groepen te overbruggen."
  (Verschillen verkleinen, bijvoorbeeld in communicatie of begrip.)

8. "Uit de verte" (niet met "afstand", maar wel vergelijkbaar figuurlijk gebruik)

• "Uit de verte leek het een mooi huis, maar van dichtbij zag je de gebreken."
  (Symbolisch: een eerste, oppervlakkige indruk.)

"Afstand" wordt dus gebruikt om een groot verschil of terughoudendheid aan te geven. Afhankelijk van de context kan het positief ("met afstand de beste") of negatief ("afstand nemen") zijn.

---

"Afstand" en "afstaan" zijn verwante woorden in het Nederlands, maar hun betekenissen en gebruik verschillen.

1. Gedeelde oorsprong

Beide woorden komen van het werkwoord "afstaan", dat oorspronkelijk letterlijk "ergens vandaan gaan staan" (dus afstand nemen) betekende. Later kreeg het ook figuurlijke betekenissen, zoals "iets opgeven" of "iets overdragen".

• "Afstand" (zelfstandig naamwoord): verwijst naar de afstandelijkheid (ruimtelijk of figuurlijk).
• "Afstaan" (werkwoord): betekent iets vrijwillig opgeven of overdragen.

2. Verband via betekenis

• "Afstand doen van iets" (een vaste uitdrukking) = "iets afstaan".
  Bijvoorbeeld:

  • Hij deed afstand van zijn troon. = Hij stond zijn troon af.
    (Hier betekenen ze bijna hetzelfde: vrijwillig opgeven.)

• Maar: "Afstand nemen" (emotioneel afstandelijk worden) ≠ "afstaan".
  (Hier is het verband minder direct.)

3. Verschillen in gebruik

• "Afstaan" wordt vaak gebruikt in concrete contexten:
  • Hij stond zijn plaats in de trein af aan een oudere vrouw.
    • Het land stond grondgebied af na de oorlog.
• "Afstand" gaat vaker over abstracte of ruimtelijke scheiding:
  • Ze hield emotioneel afstand.
    • De afstand tussen Amsterdam en Brussel is 200 km.

"Afstaan" gaat over actief iets opgeven, terwijl "afstand" vaak over afstandelijkheid (letterlijk of figuurlijk) gaat. De link zie je vooral in de uitdrukking "afstand doen van" = "afstaan". Ze zijn niet uitwisselbaar.

---

De uitdrukking "veraf staan van iets" en "ver afstaan van iets" – hebben een andere nuance dan de eerder vermelde woorden afstand en afstaan.

---

1. "Ver afstaan van" (aanbevolen spelling)

• Betekenis: Figuurlijk 'niet verwant zijn aan', 'weinig gemeen hebben met'.
• Grammatica: Hier is "afstaan van" het werkwoord, en "ver" een bijwoord dat de afstand aangeeft.
• Voorbeelden:
  • "Zijn ideeën staan ver af van de onze."
  • "Dit staat ver af van wat ik bedoelde."
    Deze uitdrukking betekent:
• Nauwelijks verwant zijn aan iets (bijv. qua idee, gevoel of eigenschap).
• Er een grote morele/emotionele afstand toe hebben.

Voorbeelden:

1. "Zijn opvattingen staan ver af van de mijne."
   → Onze meningen liggen ver uit elkaar; we denken heel anders.
2. "Dit plan staat ver af van wat we oorspronkelijk wilden."
   → Het lijkt er bijna niet meer op; het is een grote afwijking.
3. "Ik sta ver af van die gewelddadige idealen."
   → Ik voel geen enkele connectie en verwerp ze volledig.
   Vergelijkbaar met:
4. "Dat staat mij ver van het hart." (= ik voel er niets voor).
5. "Verwijderd zijn van de realiteit."
6. "Ver afstaan van" benadrukt een fundamenteel verschil of gebrek aan verbinding, vaak met een negatieve of kritische ondertoon. Het is een mooi voorbeeld van hoe Nederlands ruimtelijke taal (afstand, staan) voor abstracte concepten gebruikt!

2. "Veraf staan" (aan elkaar) (in de zin van physische afstand)

• Betekenis: Letterlijk 'op grote afstand staan' (minder gebruikelijk).
• Grammatica: "Veraf" fungeert hier als bijwoord van plaats.
• Voorbeeld:
  • "De bergen staan veraf." (maar beter: "De bergen liggen ver weg.")
  • *"Kom wat dichter staan, je staat te veraf voor de foto" (of "te ver weg")

TIP : Correcte spelling: aan elkaar of apart geschreven?

• Bij figuurlijk gebruik: Altijd "ver afstaan van" (los van elkaar geschreven).
• Bij letterlijke afstand: Meestal kiest men toch voor "ver weg staan" i.p.v. "veraf staan".

Bron: Van Dale & ANS (Algemene Nederlandse Spraakkunst).

---

Bonus: "Verre van perfect"

• "Mijn Nederlands is verre van perfect."
  (Vergelijkbaar met "met afstand": benadrukt een groot verschil, maar dan negatief.)

"Verre van" als slotwoord: nadruk op contrast

Het idioom "verre van" (of "ver ervan" of "ver daarvan"), informeel "ver van", wordt gebruikt om een scherp contrast aan te geven, meestal in de betekenis van "allesbehalve" of "bij lange na niet". Het benadrukt dat iets minder is dan verwacht, of zelfs het tegenovergestelde.

Voorbeelden met nuance:

1. Ontkenning van een kwaliteit:

   • "Zijn gedrag was verre van beleefd."
     → Hij was allerminst beleefd (misschien zelfs ronduit onbeschoft).
   • "De service hier is verre van perfect."
     → Er mankeert duidelijk van alles.

2. Ironie of understatement:

   • "Die opmerking was verre van slim."
     → Eigenlijk: het was een domme opmerking.
   • "Het was verre van een geslaagd feest."
     → Het was een ramp.

3. Vergelijkingen met "verre van" + bijvoeglijk naamwoord:

   • "De twee broers lijken verre van elkaar."
     → Ze verschillen enorm in karakter/uiterlijk.

---

Waarom werkt dit als slotwoord?

• Krachtige afsluiter: Het zet een definitief statement neer.
  Bijv.: "Zijn plan was ambitieus, maar het resultaat was verre van hoopgevend."
• Subtiele kritiek: Milder dan "volledig mislukt", maar duidelijk negatief.
• Vergrotende trap: "Verre van goed" klinkt sterker dan "niet goed".

---

Vergelijkbare uitdrukkingen:

• "Allerminst" (formeel): "Dit is allerminst overtuigend."
• "Bij lange na niet": "Hij is bij lange na niet zo snel als jij."
• "In de verste verte niet" (extra nadruk): "Dit lijkt in de verste verte niet op wat ik besteld heb!"

"Verre van!" is een handig, veelzijdig slotwoord om teleurstelling over een eerdere uitspraak kracht bij te zetten. Om een tegenstelling te beweren, of om het een understatement te noemen. Het suggereert een grote (figuurlijke) afstand tot het gewenste of verwachte – en doet dat vaak met een vleugje sarcasme of dramatiek.

---